Tình cảnh ĐBSCL hôm nay đã được các khoa học gia cảnh báo và đề xuất giải pháp từ 30 năm trước. Họ, nhóm chuyên gia nông nghiệp, kinh tế, kiến trúc,... đã tự làm đề án và trình các bộ ngành, địa phương mô hình "xã nông thôn mới", nhưng cứ rục rịch làm rồi phải... từ bỏ.
10 năm trước, TS Ngô Đại Việt có chia sẻ về mô hình này, gọi là NÔNG TRẤN.
Nông trấn có thể gọi là “xã nông nghiệp” được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, ứng dụng KHCN tại chỗ, nhằm thay đổi nếp nghĩ, môi trường lao động, thu nhập cho nông dân, dựa trên sự thay đổi cơ cấu kinh tế, tổ chức quản lý.
+ PV: Lũ sông Cửu Long về chậm, mực nước lũ thấp kỷ lục trong 20 năm qua. Tại sao vậy, thưa ông?
- Vùng đất này trù phú, màu mỡ nhưng dân vẫn nghèo. Ngoài trồng trọt, người nông dân cũng dần phát triển đánh bắt thủy, hải sản, tận dụng lợi thế sông nước.
Tuy vậy, diện tích được sa bồi ngày càng thu hẹp, đất đai phần lớn không được cải tạo, hệ thống thủy lợi không được đầu tư đúng mức… khiến cả nghề lúa, nghề cá bấp bênh. Đã thế, việc sống chung với lũ thụ động, sản xuất bấp bênh theo con nước.
+ PV: Ông đánh giá thế nào về chính sách, giải pháp mà nhà nước đã, đang thực hiện?
- Nhà nước đã làm rất nhiều, từ phát triển điện - đường - trường - trạm tới cơ khí hóa canh tác nông nghiệp,... Tuy nhiên, giải pháp mùa lũ thì chỉ chủ yếu là chống lũ: xẻ kênh, đắp đập, tôn nền… Nó giúp tránh ảnh hưởng của lũ, nhưng lại bỏ đi phù sa quý giá. Do vậy cần chủ động, lũ về thì nhờ lũ, không về cũng chẳng sao.
30 năm qua, chúng tôi trăn trở nhiều và xây dựng được đề cương chi tiết mô hình “Nông trấn” có thể giải quyết thực trạng trên.
+ PV: "Nông trấn" của TS sẽ thế nào?
- Quy hoạch Nông trấn trên một cụm dân cư khoảng 12.000 người, diện tích khoảng 1.600ha.
Đầu tiên, cần nạo vét, đào mới 120 ha ao, hồ đắp thành 120 ha đất nền cao để xây nhà cửa, trường học, trạm xá, nhà xưởng chế biến… Tiếp đó lấy 180 ha làm kênh mương, đường xá, đồng cỏ, trại chăn nuôi, nghĩa trang… 1.180 ha còn lại trồng lúa, hoa màu.
Nông sản mà sạch, hàng loạt, chất lượng đồng đều, không tự phát… chắc chắn giá sẽ hơn hiện tại. Ngoài ra, phải hướng tới chăn nuôi, chế biến ngay tại nông trấn.
Ví dụ, 1ha lúa lãi chỉ khoảng 15 triệu đồng/năm. Trong khi nuôi cá có thể lời tới 1 tỷ đồng/ha mặt nước (2 vụ/năm). Đó là chưa kể nuôi bò, chế biến,...
+ PV: Nông trấn có nhược điểm không, thưa ông?
- Nông trấn cần nhiều vốn. Theo tính toán, 1 nông trấn cần đầu tư khoảng 200 tỷ đồng (cho 2.000 hộ dân), tương đương số tiền nhà nước đầu tư xây dựng 164 cụm dân cư tránh lũ (trung bình hơn 100 tỷ/1.000 hộ). Đến nay (2010), số vốn cần dùng sẽ tăng lên gấp đôi.
Tuy vậy, giải pháp nên là Nhà nước và dân cùng làm: Nhà nước quy hoạch, đầu tư hạ tầng cơ bản; người dân góp vốn xây dựng nhà xưởng, trang thiết bị kỹ thuật...
Nếu Nhà nước đầu tư thí điểm 1 Nông trấn hoàn thiện, thiết lập được mối liên kết giữa doanh nghiệp - nhà khoa học - nhà nông, Nông trấn chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả.
+ PV: Nó sẽ giúp thay đổi bộ mặt nông thôn ĐBSCL như thế nào?
- Nông trấn sẽ giải quyết cả 3 vấn đề: nông nghiệp, nông thôn và nông dân.
Về nông nghiệp, đưa KHCN vào sản xuất, canh tác, điều tiết cơ cấu sản phẩm… sẽ giúp tăng năng suất, chất lượng, giá trị.
Về nông thôn, Nông trấn sẽ trở thành cụm dân cư hiện đại, hạ tầng được quy hoạch hợp lý, có cả trường học, trạm xá, chợ, khu vui chơi giải trí…
Đặc biệt, nông dân làm chủ đồng ruộng, làm chủ sản xuất. Thậm chí, khi được trực tiếp làm việc với các chuyên gia, VN sẽ tạo được đội ngũ nông dân giỏi, có thể xuất khẩu lao động lĩnh vực này…
Ngoài ra, do được quy hoạch hoàn chỉnh, với ao hồ, đồng cỏ, sông nước mênh mông, mỗi Nông trấn sẽ thành một điểm du lịch lý thú, đặc biệt trong mùa nước nổi. (KG/SGGP)
- - -
TS Ngô Đại Việt làm việc tại Viện hàn lâm Khoa học Soviet. Về VN sau 1975, ông chế tạo ra lưới đánh cá từ phế liệu chính quyền VNCH để lại.
Đáng tiếc, cuối những năm 1980, ông gom được rất nhiều đất ở Nhà Bè, tính thí điểm Nông trấn thì bị thu hồi làm Phú Mỹ Hưng. VN sau đó triển khai "Nông thôn mới", nhưng sự thay đổi về cơ cấu kinh tế, tổ chức quản lý sản xuất không quá rõ rệt. Hàng loạt vụ "giải cứu" tự nói lên sự bấp bênh, lúng túng.
"Thích ứng", "thuận thiên",... đang được dùng quá nhiều, nhưng thiếu các bước kiểu "cầm tay chỉ việc" cho nông dân tin, theo. Và "giải cứu", cả tự phát (dân) lẫn có kế hoạch (chính phủ) đang rất tạm bợ.
NÔNG TRẤN cho thấy nó là mô hình hội đủ sự dấn thân, tự nguyện, trí tuệ tập thể, khoa học, thực tiễn, là lối thoát khả dĩ cho ĐBSCL lúc này. Nhưng tầm nhìn của "nhà đầu tư" cần cao hơn cây lúa.
FB Đoàn Kiên Giang Kinh tế , Môi trường , Tin trong nước , Xã hội
No comments:
Post a Comment