Một nghiên cứu của Hoa Kỳ cho thấy, mặc dù có mực nước cao hơn mức trung bình ở thượng nguồn sông Mekong, các đập của Trung Quốc vẫn giữ lại một lượng nước lớn và gây thiệt hại nặng nề cho các nước hạ nguồn con sông này trong đợt hạn hán trầm trọng năm 2019, theo Reuters.
Ông Alan Basist, một nhà khí tượng học và chủ tịch của Eyes on Earth, người đã thực hiện nghiên cứu dưới sự tài trợ của dự án Sáng kiến Hạ lưu sông Mekong thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết: "Trung Quốc tuyên bố rằng họ không góp phần gây ra hạn hán [ở hạ nguồn sông Mekong] nhưng dữ liệu không hề cho thấy điều đó".
Nghiên cứu chỉ ra rằng các phép đo vệ tinh về “độ ẩm bề mặt” ở tỉnh Vân Nam, nơi Thượng nguồn sông Mekong, cho thấy khu vực này thực sự có lượng mưa và băng tuyết tan kết hợp trên trung bình một chút trong mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10/2019.
Trong thời gian đó, mực nước đo được ở khu vực hạ lưu sông Mekong dọc biên giới Thái Lan-Lào có lúc cao nhất cũng chỉ tới 3 m, tức là thấp hơn so với mức thông thường.
Ông Basist cho biết, điều này cho thấy “Trung Quốc không xả nước ngay cả trong mùa mưa, mặc dù việc này sẽ có tác động nghiêm trọng đến hạn hán tại khu vực hạ lưu".
Trong đợt hạn hán năm ngoái, mực nước ở khu vực hạ lưu sông Mekong đạt mức thấp nhất trong hơn 50 năm qua và đã tàn phá cuộc sống của hàng triệu nông dân và ngư dân. Một số đoạn sông khô cạn chỉ còn trơ cát, những đoạn khác nước chuyển từ màu nâu đục thường thấy sang màu xanh sáng do nước rất nông và thiếu trầm tích.
Nguyên nhân của hạn hán
Ảnh hưởng từ 11 con đập của Trung Quốc tại thượng nguồn sông Mekong đã được tranh luận từ lâu. Nhưng dữ liệu vẫn còn hạn chế vì Trung Quốc không công bố hồ sơ chi tiết về lượng nước mà các con đập của nước này đang sử dụng để lấp đầy hồ chứa. Theo Eyes on Earth, các con đập này có công suất kết hợp là hơn 47 tỷ m3.
Nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu vệ tinh được chụp bằng công nghệ Vi sóng Cảm biến Hình ảnh/Âm thanh (SSMI/S) để phát hiện nước trên bề mặt từ mưa và tuyết tan ở khu vực thượng nguồn sông Mekong tại Trung Quốc từ năm 1992 đến cuối năm 2019.
Sau đó, các nhà nghiên cứu so sánh dữ liệu vệ tinh với các lần đọc mực nước sông của Ủy ban sông Mekong tại Trạm Thủy văn Chiang Saen ở Thái Lan, trạm gần nhất với Trung Quốc, để tạo ra một mô hình dự đoán về mực nước “tự nhiên” của dòng sông với lượng nước mưa và tuyết tan tại thượng nguồn.
Trong những năm đầu đo đạc, từ năm 1992, mô hình dự đoán khá sát với mực nước dòng sông đo được trong thực tế.
Tuy nhiên bắt đầu từ năm 2012, khi các đập thủy điện lớn hơn trên sông Mekong của Trung Quốc xuất hiện, mô hình dự đoán và mực nước sông đo được bắt đầu chênh lệch trong hầu hết các năm. Mực nước sông thay đổi trùng với thời kỳ các hồ chứa của đập Trung Quốc lấp đầy trong mùa mưa và xả nước trong mùa khô.
Ông Basist cho biết, sự khác biệt này đặc biệt rõ rệt vào năm 2019.
Hoa Kỳ, quốc giá luôn thách thức ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại Đông Nam Á, cho rằng Trung Quốc về cơ bản đang kiểm soát sông Mekong. Năm ngoái tại Bangkok, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo cáo buộc hạn hán xảy ra là vì "quyết định của Trung Quốc về việc chặn nguồn nước ở thượng nguồn".
Sự bao biện của Bắc Kinh
Chính phủ Trung Quốc đã phản đối những phát hiện của nghiên cứu, cho rằng phần sông Mekong đi qua nước này cũng có lượng mưa thấp trong đợt gió mùa năm ngoái.
Theo Reuters, Trung Quốc bác bỏ những phát hiện của nghiên cứu và Bộ Ngoại giao nước này cho biết trong một tuyên bố: "Lời giải thích rằng việc xây dựng đập của Trung Quốc trên sông Mekong gây ra hạn hán ở hạ lưu là không hợp lý”.
Bộ này cho biết tỉnh Vân Nam cũng bị hạn hán nghiêm trọng vào năm ngoái và lượng hồ chứa tại các đập của Trung Quốc trên sông Mekong đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử.
Mặc dù cam kết sẽ hợp tác quản lý dòng sông cũng như điều tra nguyên nhân của tình trạng hạn hán kỷ lục năm ngoái, Trung Quốc vẫn không ký hiệp ước nước chính thức nào với các nước hạ lưu sông Mekong.
Bộ này nói thêm: "Mặc dù vậy, Trung Quốc vẫn tiếp tục làm hết sức mình để đảm bảo khối lượng xả hợp lý” cho các nước ở hạ nguồn.
Tuy nhiên, ông Brian Eyler, giám đốc chương trình khu vực Đông Nam Á của Trung tâm Stimson tại Washington, cho rằng khẳng định của Trung Quốc là không phù hợp với dữ liệu nghiên cứu mới.
Ông Eyler nói: "Bắc Kinh đang nói dối hoặc những người điều hành các con đập của họ đang nói dối, một trong 2 cơ quan đã không nói sự thật".
Nghiên cứu này hiện mới chỉ tập trung vào các vùng nước chảy ra khỏi Trung Quốc, và chưa tiến xa hơn về phía hạ lưu, nơi Lào đã xây thêm hai con đập mới vào năm 2018 để ngăn dòng sông Mekong.
Văn Thiện/NTDVN Môi trường , Tin quốc tế , Tin trong nước
No comments:
Post a Comment